Chỉ 7 ngày sau phiên toà
xét xử sơ thẩm bị cáo Trương Duy Nhất (56 tuổi, quê Đà Nẵng, cựu trưởng văn
phòng đại diện Trung Trung bộ của báo Đại Đoàn Kết) về tội "Lợi dụng chức
vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ" vào ngày 09/3/2020 với bản án 10
năm tù giam. Bộ Ngoại giao Mỹ đã ra tuyên bố báo chí ngày 16/3/2020, ngay sau
phiên toà để bày tỏ sự “thất vọng” về bản án 10 năm tù dành cho Trương Duy Nhất
với lý do việc “kết án dựa theo những cáo buộc mơ hồ liên quan đến cáo buộc từ
gần 20 năm trước” với những lập luận thiếu tính thuyết phục và có phần mơ hồ,
thiếu hiểu biết về tội danh của Trương Duy Nhất.
Như thường lệ và với các
trường hợp trước đó, bản tuyên bố cũng kêu gọi trả tự do cho Trương Duy Nhất và
tất cả những người được gọi dưới danh xưng “tù nhân lương tâm”, đồng thời yêu cầu
phía Việt Nam cho phép tất cả các cá nhân trong nước được quyền bày tỏ quan điểm
của họ một cách tự do, được quyền tập trung ôn hòa mà không bị đe dọa trả thù
theo đúng những nghĩa vụ, trách nhiệm quốc tế cũng như Hiến pháp Việt Nam.
Theo dõi những vụ án
tương tự và cái cách phản ứng của Bộ Ngoại giao Mỹ mới hay, đây không phải là lần
đầu tiên họ lên tiếng, kêu gọi trả tự do cho những người mới bị xét xử, phạt tù
với những tội danh tương tự. Trước Nhất, vụ Lê Quốc Quân bị xét xử về tội danh
"trốn thuế" theo điều 161 bộ luật hình sự diễn ra tại Tòa Phúc thẩm
Hà Nội hôm 18/2/2014 là ví dụ điển hình cho các hành xử, lên tiếng của phía cơ
quan Ngoại giao Mỹ.
Trương Duy Nhất tại phiên toà hôm
9/3/2020 tại Hà Nội (Nguồn: FB)
Theo đó, mặc dù được xác
định phạm tội trốn thuế với những chứng cứ hết sức rõ ràng, minh bạch, cụ thể
theo cáo trạng tại phiên toà cho biết: Để trốn thuế và tránh bị các cơ quan chức
năng phát hiện, Quân đã chỉ đạo kế toán Phạm Thị Phương (bị cáo trong phiên sơ
thẩm, không kháng cáo) tìm người quen có bằng cấp kế toán, tài chính, lấy thông
tin của họ, khoác cho họ áo "chuyên gia tài chính", "chuyên gia
kinh tế" để lập các hợp đồng tư vấn môi giới thương mại khống với công ty
của mình. Năm 2012, doanh nghiệp của Quân đã lập khống hợp đồng lao động với 6
cá nhân, số tiền gần 900 triệu đồng. Năm 2011, công ty này tiếp tục lập khống
các hợp đồng lao động với 4 "chuyên gia" với giá trị gần 860 triệu đồng.
Cơ quan CA đã thu giữ được 36 hợp đồng, 36 phiếu chi tiền mặt, 36 phiếu thu tiền
mặt, 18 chứng từ khấu trừ thuế thu nhập cá nhân có chữ ký của Lê Quốc Quân,
đóng dấu của Công ty TNHH Giải pháp Việt Nam. "Giấy trắng, mực đen"
là như vậy, nhưng số tiền thực trả cho các "chuyên gia" chỉ từ 1 đến
3 triệu đồng/hợp đồng. Hành vi này đã giúp công ty của Quân trốn thuế thu nhập
doanh nghiệp lên tới hơn 437 triệu đồng…
Thế nhưng, bất chấp hành
vi, tội danh hình sự đơn thuần, không liên quan đến yếu tố chính trị của Quân
đã được chỉ ra, Bộ Ngoại giao Mỹ cùng với các tổ chức nhân quyền quốc tế đều
yêu cầu Việt Nam bãi bỏ phiên xử này và yêu cầu Việt Nam phải thả tự do cho Lê
Quốc Quân. Vì cho rằng đây là một vụ án có động cơ chính trị và chỉ vì những hoạt
động cổ võ cho dân chủ và nhân quyền của Luật sư Lê Quốc Quân đã thực hiện
trong suốt những năm tháng trước khi ông bị bắt.
Trở lại với phiên toà xét
xử Trương Duy Nhất được TAND Tp Hà Nội tổ chức hôm 09/3 mới đây, theo cáo trạng,
Trương Duy Nhất đã lợi dụng chức vụ quyền hạn là Trưởng văn phòng đại diện
Trung Trung bộ của báo Đại Đoàn Kết, làm trái công vụ, tự ý ký ba công văn gửi
UBND TP Đà Nẵng liên quan đến việc đề nghị được mua nhà đất công sản. Ngoài ra,
Nhất còn thỏa thuận với ông Phan Văn Anh Vũ (tức Vũ Nhôm) thông qua các hợp đồng
nguyên tắc với nội dung thông báo sẽ bán nhà đất số 82 Trần Quốc Toản cho Công
ty Xây dựng 79 bằng với giá được UBND TP Đà Nẵng phê duyệt.
Hội đồng xét xử xác định
Trương Duy Nhất đã có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hành trong khi thi hành
công vụ, gây thiệt hại tài sản cho Nhà nước hơn 13 tỉ đồng. Mặc dù Nhất đã chối
tội bằng việc cho biết: “Tôi phải làm theo sự phân công và quyết định của tổng
biên tập” song đã nhận thức rõ hành vi của mình là sai trái, vi phạm pháp luật
và trước tính chất nghiêm trọng của hành vi, TAND Tp Hà Nội đã tuyên y với bản
án thích đáng trên cơ sở chứng cứ, tài liệu thu thập được.
Nhắc lại điều này để thấy
rằng, bản chất hành vi phạm tội của Trương Duy Nhất cũng là vi phạm pháp luật
hình sự đơn thuần, thuộc nhóm tội Xâm phạm về trật tự xã hội, hoàn toàn không
có bất cứ yếu tố chính trị hay động cơ chính trị. Bởi nếu không phạm tội thì cơ
quan thực thi pháp luật sẽ không thể bắt, xét xử và kết án Nhất và khi đó đương
nhiên Nhất sẽ không vướng vào bất cứ bản án pháp luật nào. Hay nói cách khác, với
những vụ án kiểu này thì phạm tội đương nhiên sẽ phải chịu tội, đó là cái lí lẽ
mà bất cứ ai cũng nhận thức được.
Điều này càng dễ hiểu khi
ở thời điểm hiện nay, với quyết tâm chống tham nhũng và truy thu nguồn tiền bị
thất thoát do tham nhũng mà có, Đảng, nhà nước và các cơ quan chức năng đã phát
hiện, phanh phui và xử lý nhiều đại án. Hành vi và số tiền bị thiệt hại trong vụ
án của Nhất tuy chưa lớn so với các đại án gần đây song ít nhiều cho thấy tinh
thần “không có vùng cấm” trong đấu tranh với tội phạm tham nhũng, hay hễ có
hành vi tham nhũng thì công tác xử lý được đặt ra… Tuy nhiên, gạt đi những điều
hết sức rõ ràng đó, với cách nhìn, đánh giá lập lờ kiểu “đánh lận con đen”,
vàng thau lẫn lộn, Bộ Ngoại giao Mỹ đã biến Nhất từ một tên tội phạm thành một
nhân vật bị bắt, xét xử và tuyên án với động cơ chính trị.
Cái cớ được Cơ quan ngoại
giao Mỹ “bấu víu” ở đây để lên tiếng không ngoài việc Nhất đã từng bị đưa ra
xét xử và tuyên án 2 năm tù với tội danh về hành vi lợi dụng các quyền tự do
dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức,
công dân theo điều 258, Bộ luật Hình sự - một tội danh được các tổ chức nhân
quyền quốc tế mặc định là “tội chính trị” trong khi tội danh này thuộc nhóm tội
Xâm phạm về trật tự xã hội từ năm 2014.
Từ đây, mặc dù Nhất đã
thi hành xong bản án và được ra tù song với việc Nhất nhiều lần bị cơ quan chức
năng triệu tập vì các hành vi viết, đăng thông tin sai sự thật, xuyên tạc chủ
trương chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước trên nhiều lĩnh vực… nên Bộ
Ngoại giao Mỹ cũng như các tổ chức nhân quyền đã mặc định Nhất thực chất bị xử
lý vì có hoạt động chống Nhà nước (?)… Trong khi, thực tế bản án, các cáo buộc
hướng đến Nhất hoàn toàn khác xa những suy luận, phỏng đoán được nhắc đến thông
qua những cụm từ như “đòn thù của chế độ” hay “trả đũa…”.
Xung quanh phiên toà xét
xử Trương Duy Nhất, cần thấy rằng, mặc dù được đưa ra xét xử đơn lẻ với tư cách
là một vụ án độc lập song về bản chất Nhất là một mắt xích quan trọng trong các
hành vi phạm tội của Phan Văn Anh Vũ. Việc Vũ bị đưa ra xét xử kéo theo Nhất bị
xét xử và bị tuyên các bản án liên quan. Vai trò của Nhất được thể hiện trong
cáo trạng tại phiên toà như sau: Năm 1996, ông Nhất là trưởng văn phòng đại diện
khu vực Trung Trung Bộ báo Đại Đoàn Kết, được giao liên hệ với chính quyền Đà Nẵng
sau khi tờ báo đề nghị UBND TP cấp hoặc cho thuê nhà làm văn phòng đại diện.
Do mối quan hệ quen biết,
ông Nhất ký hợp đồng nguyên tắc để Công ty Xây dựng 79 của Phan Văn Anh Vũ thay
thế nộp tiền. Căn nhà sau đó được chuyển nhượng cho Công ty Xây dựng 79. Tuy
nhiên, năm 2011, Công ty 79 gỡ biển hiệu và đóng cửa văn phòng. Khi báo Đại
Đoàn Kết yêu cầu trả lại nguyên trạng, Vũ đã bồi thường 1 tỉ đồng cho thời gian
sử dụng nhà còn lại.
Vậy nhưng, với góc nhìn
phiến diện, nặng tính quy kết của mình và xem thường những chi tiết có tính
xương sống, cốt tuỷ của vụ án, vấn đề này đã bị Bộ Ngoại giao Mỹ lãng quên một
cách có chủ ý, động cơ từ trước. Hiểu rõ điều này sẽ hiểu tại sao trong bản
Tuyên bố báo chí của cơ quan ngoại giao Mỹ gần như không đề cập tới vụ án Vũ
Nhôm và xem như vụ Trương Duy Nhất là độc lập, không có thêm những tình tiết
liên đới.
Với việc công khai yêu cầu
trả tự do cho Trương Duy Nhất với những lí do được phân tích, chỉ rõ như trên,
Bộ Ngoại giao Mỹ không những đã cố tình mơ hồ, đánh đồng bản chất của vụ án được
đưa ra xét xử, cho thấy sự bất chấp, thiển cận trong tiếp cận các vấn đề có yếu
tố nhân quyền, quyền con người tại Việt Nam. Với những gì đã được đề cập, đã vi
phạm nghiêm trọng công ước và nguyên tắc quốc tế về việc nghiêm cấm can thiệp
vào công việc nội bộ của quốc gia độc lập có chủ quyền, trong đó có việc xét xử,
tuyên án các cá nhân phạm các điều luật của quốc gia sở tại. Đây cũng thực sự
là hồi chuông cảnh báo cho nhân loại tiến bộ nói chung trước những chiêu bài
nhân quyền được Bộ Ngoại giao Mỹ đưa ra trước những phiên toà kiểu này.
PHƯƠNG
NAM
